भीषण बाढीबाट जोगिन सवैले आ-आफ्नै क्षमता अनुसार प्रयास गर्दै थिए तर केवल आफ्नो ज्यान जोगाउन मात्र। पुराना तथा कमजोर घरहरु एकपछि अर्को गर्दै ढल्दै थिए। पानीको बेग अति तिव्र थियो। ढलेका घरहरु एक छिनमै पानीको गर्भमा विलिन भई कहाँ पुग्दथे भन्न कठिन थियो। गाउँका बालबालिका हरुले अध्यन गर्ने पाठशाला पनि बग्यो। अनि बुद्धिजीविहरुले छलफन गर्ने त्यो चौतारी पनि । विभिन्न किसिमका सामुहिक कार्यक्रम सञ्चालन हुने त्यो ऐतिहासिक घर समेत पनि। हेर्दा हेर्दै गाउँको आधा जनसंख्या र त्यसको ओतलाग्ने थलो , मठमन्दिर , देवालय, बाढीको गाँस बनोको देख्दा लाग्दथ्यो त्यो गाऊँको अब अवशेषसम्म पनि बाँकी रहने छैन। गाउँको साटो त्यहाँबाट खोला बग्ने छ।
हुन त बाढी पैरो न त मानिसको इच्छा अनुसार आउने हो न कसैले रोक्छु भन्दैमा रोकिने हो। तर यो बाढी त्यस गाउँका मानिसहरुको इच्छा अनुसार आएको थियो, एक किसिमले भन्ने हो भने। धेरै वर्षसम्म पानी नपरेको , खडेरीले गर्दा बालीनाली लगाउन नसकिएको र पानी खान नपाएर धेरै मानिस तथा हजारौ पशुपंक्षीहरुको ज्यान गएको हुनाले गाउँका सम्पूर्ण मानिसहरु भेला भई इन्द्र भगवानको पूजा आराधना लगातार तीन महिना सम्म गरेका थिए। उपासनाको क्रममा कति त लामो समयसम्म उपवास बसेका थिए, पानी पार्नका लागि। पानी पार्न गाँऊलेहरुले गरेका अन्य धार्मिक क्रियाकलापहरु पनि अति नै रोचक तथा मार्मिक थिए। एक व्यक्तिले इन्द्रलाई खुसी पार्न आफ्नो बुढी औला आफैले काटेर चढाएको थियो। अर्को एक व्यक्तिले तीन महिनासम्म नबोली भगवानलाई वाकदान गरेको थियो। यसै गरी एउटा हलीले आफूले जोत्ने फाली झीकी आफैले आफ्नो तिघ्रा फोरी रगतको धारो बगाई इन्द्रलाई स्नान गराएको थियो। एक महिलाले त यहाँसम्म के भने आफ्नो नवजात शिशुलाई नै भोगदिन खोजेकी थिइन तर गाउँका बुद्धिजीबीहरुको बिरोधले गर्दा उनी उद्देश्यमा सफल भइनन्। इन्द्रलाई खुसी पार्न उटपट्याङ्ग किसिमका अन्य थुप्रै क्रियाकलापहरु पनि भएका थिए। गाउँका ठालुहरुलाइ राति सुतिरहेको बेलामा आइमाईहरुले समाती डोरीले बाँधी लडाउने काम पनि धेरै दिनसम्म भयो त्यहाँ। त्यस गाउँकी एक बृद्धा, जसलाई लगिया-मतारी पनि भन्ने गर्थ्ये, को मत अनुसार त्यस्तो गर्नाले इन्द्र प्रशन्न हुन्छन रे। अनि पानी दिन्छन् रे।
कस्तो अचम्म ! भगवानको कृपा वा प्रकृतिको लिला या संयोग, तीन महिनाको अथक प्रयास पछि पूजा आराधना चलिरहेकै बेला मुसलधारे पानी पर्यो। पानी पनि कस्तो अचम्मको? एक हप्ता सम्म अविरल रुपमा पर्यो। अविरल रुपमा पानी परेको हुनाले नै त्यो भीषण बाढी आएको थियो।
के को लागि पानी चाहिएको थियो? के भयो? पिउने पानी चाहिएको थियो। पानी पर्याप्त थियो त्यहाँ। तर पिउनेयोग्य पानी भने थिएन। खेती गर्न पानी चाहिएको थियो। पानी त थियो जता ततै, जति लिए पनि । तर खेत नै थिएन। पानीले सम्पूर्ण भूइँ छोपिएको थियो। पहिले पानी नपरेर दुख: थियो। अब पानी परेर दुख:। दुख: माथि दुख: थपिएको मात्र होइन भय, त्रास, तथा असुरक्षा पनि डर लाग्दो किसिमले थपियो। पानी मागे अनुसार उपलब्ध त भयो तर उपभोग गर्ने मानिस नै रहेनन्, बाढीमा बगरे कहाँ पुगे कहाँ। हुनत बलिया घरहरुमा बस्ने केहीले भने आफ्नो ज्यान सजिलैसंग जोगाए। तर बाँकी सम्पुर्णका लागि पानी जीबन होइन मृत्यु बन्यो। अमृत होइन बिष बन्यो।
बाढीले सुरुदेखिनै बिनासका संकेतहरु नदेखाएको होइन। किनभने पानीले गाउँमा पहिलो पटक प्रवेश गर्दा खेरीनै पानीका साथ-साथै थुप्रै सडेगलेका सामान तथा फोहर मैलाहरु बगाएर ल्याएको थियो। केही ज्यादै बिषालु शर्पहरु पनि बगेर आएक थिए। केही व्यक्तिहरुको मृत्यु शर्पको टोकाइबाट नै भएको थियो। यति हुँदा हुँदै पनि गाउँका केही व्यक्तिहरु भने मातृमिको मोहले गर्दा अर्को गाउँमा गएनन्। तर केही त बाढी आउने संकेत पाउनासाथ गाउँ छाडी भागेका थिए।
एक बृद्ध व्यक्ति, जो पानी पार्नका लागि इन्द्रको पूजामा ज्यादै सक्रियतापूर्वक लागेको थियो, बडो दयनीय दृष्टिले बाढीको ताण्डव नृत्य हेर्दै थियो। परिबारमा उ मात्र जोगिन पुगेको थियो। उसको परिबारका बाँकी अरु सबै बाढीमा बिलिन हुन पुगेको उसले आफ्नै आँखाले देखेको थियो। केहीले गाउँ छाडी भागेको, धेरैले ज्यान गुमाएको उसले आफ्नै आँखाले देखेको थियो। त्यस गाउँको धन सम्पत्तिको नाममा एउटा मोटो खामो मात्र बाढीले छाडेको थियो। पछि त्यो खामो नै त्यो गाउँमा भिषण बाढी आएको थियो र त्यसले सयौंको ज्यान लिएको थियो भन्ने इतिहासको साक्षी हुनेछ होला। कतै एउटा मात्र घरसम्म पनि बाँकी थिएन, सबै बगिसकेका थिए। त्यो बृद्धले चारैतिर आखा दौडायो तर पानी बाहेक कतै केहि देखेन। लामो साँस फेर्यो। केहि बोलेन। उसको मौनताले दर्शाउदै थियो ,उसले आफैसँग केहि प्रश्न गरि रहेको जस्तो। के पानीका लागि हाम्रो त्यो अति ब्याकुलता उपयुक्त थियो? के बाढी बिनासको पर्यायबाची नै हो? त्यो बृद्धले आफैसँग प्रश्न गरि रहेको थियो।
विश्वराज अधिकारी
विश्वराज अधिकारी
No comments:
Post a Comment